Baserritar txikien ekoizpenaren alde

Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioari gutuna

Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioa

Luis Planas Puchades ministro jauna

ADIERAZTEN DUGU

1. Martxoaren 14ko 463/2020 Errege Dekretua, COVID19k eragindako osasun-krisiaren egoera kudeatzeko alarma-egoera deklaratzen duena, indarrean sartzeak mugak jartzen dizkie Espainiako estatuko herritarren sektore askori. Lehen sektorea, biztanleriarentzako oinarrizko elikagaien ekoizlea, ez da aintzat hartzen egungo krisi-egoeran beharko lukeen neurrian, bereziki, maila txikiko ekoizpena.
   
2. Elikatzeko eskubidea 1948an onartu zen Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalean eta ondorengo nazioarteko tresnetan. Elikadurarako Eskubidearen aldeko Jarraibideen arabera (FAO 2004), Estatuaren erantzukizuna da elikadura eta nutrizio egokirako eskubidea errespetatu, babestu eta bermatzea, batez ere gaur egungoa bezalako krisi egoeretan. Era berean, Nazio Batuetako Elikagaien Segurtasunerako Batzordeak, krisialdi luzeetarako Ekintza Esparruaren dokumentuan, 1. gomendioan, hau adierazten du: “Tokiko elikadura-sistemak sendotzen dituzten politikak integratzea, erresilientzia handitzeko osagai nagusi gisa, tokiko erosketen bidez eta elikadura-erreserbak sortuz”.
   
3. Europako Batzordeak, zehazki, osasuna babesteko eta oinarrizko ondasun eta zerbitzuen eskuragarritasuna bermatzeko mugak kudeatzeko neurriei buruzko jarraibideetan (COVID19) – (2020/C 86 I/01) ezartzen duenez, “sendagaiak, ekipamendu medikoak, funtsezko elikagaiak eta produktu galkorrak eta azienda bezalako funtsezko produktuen hornikuntza-katea” bermatu behar da.
   
4. Testuinguru horretan, paradoxikoa da Espainiako Gobernuak, martxoaren 14ko 463/2020 Errege Dekretuaren 10. artikuluan (463/2020 Errege Dekretuak, COVID19 delakoak eragindako osasun-egoera kudeatzeko alarma-egoera deklaratzen duenak), baimena ematea zenbait jarduera egiteko, hala nola elikagaien txikizkako salmenta edo saltokiak irekitzea, “…kontsumitzaileek elikagaiak eta premiazko produktuak eros ditzaten”, baina elikagai ez-egonkorren merkatu gehienak ixten ari dira, eta Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioa ez da erantzun edo ohar informatibo bat prestatzen ari, nekazaritzaren, abeltzaintzaren eta arrantzaren sektorean alarma-egoerari buruzko errege dekretua aplikatzeari buruz emandako erantzun edo ohar gisa, horren inguruan dauden nahasmena eta zalantzak argitzeko.
   
5. Agroekologia mundu osoan FAO eta EB bezalako erakundeek aitortutako nekazaritzako elikagaien mugimendua eta eredua da. Espainiar estatuan, gero eta zabalduago eta babestuago daude elikagai osasungarriak eta ingurumena errespetatzen duten elikagaiak ekoizten dituzten milaka baserri eta ustiategi; eta milaka familia, komertzializazio-kanal laburrei esker, elikagai horiek kontsumitzen dituzte, bai banaka, bai merkatu edo saltoki txikien bidez, bai kontsumo-taldeen bidez. Kanal horiek, askotan herritarrek eurak sortutakoak, prezio justuak eskaintzen dituzte bai ekoizten duenarentzat , bai kontsumitzen duenarentzat. Horrela, aukera bideragarri gisa finkatu dira ohiko kanalen prezio-politiken aurrean, hala nola banaketa handiaren aurrean. COVID19k eragindako krisiaren aurrean, eredu agroekologikoak eskariari erantzuten lagun dezake, eta ohiko merkaturatze-kanaletan funtsezko elikagaiez hornitzeko beharrezko tresnak eskaintzen ditu, agintariek agindutako neurri higieniko-sanitarioak hartuta.
   
6. Ekoizpen txiki eta agroekologikoetako elikagaien komertzializazioaren adierazpen aberats, dinamiko eta seguruetako bat hurbileko merkatu ez-sedentarioak dira. Horietan, denboran maiz egiten diren hitzorduen bidez, nekazariek, abeltzainek eta artisau-ekoizpen eta -eraldaketa txikiek zuzenean, bitartekorik eta ia desplazamendurik gabe, elikagai freskoak, osasungarriak eta ingurumena, klima eta pertsonak errespetatzen dituztenak merkaturatzen dituzte. Hurbileko elikagai-merkatu ez-sedentario horiek, osasun-agintariek ezartzen dituzten segurtasun-protokoloak betez (martxoaren 14ko 463/2020 Errege Dekretuaren arabera, eta maiatzaren 26ko 640/2006 Errege Dekretuan ezarritakoei gehituta, dekretu horren bidez arautzen baitira higieneari, elikagaien ekoizpenari eta merkaturatzeari buruzko Europako Erkidegoko xedapenak aplikatzeko zenbait baldintza), osasungaiztasun-baldintzak eskaintzen dituzte:

• Normalean, aire librean edo hornidura-azoka bezalako leku handietan egiten dira, espazio itxietan egin beharrean, non errazagoa da segurtasun-tarteak mantentzea.
• Bitartekarietatik pasatzen ez diren elikagaiak eskaintzen dituzte, askotan baratzetik erosketa-otarreraino zuzenean doazenak, kutsadura-aukerak gutxituz, merkataritza-katearen mailak handitu ahala handitzen baitira.
• Hurbileko merkatu ez sedentarioetako elikagaiak ez daude ehunka bezeroren eraginpean, kutsadura-iturri izan baitaitezke.
• Hurbileko merkatu ez-sedentarioak ekoizleek eurek kudeatzen dituzte. Ekoizleek, legez, prestakuntza handia dute higienearen eta osasunaren arloan, eta, beraz, prest daude ekoizpenak baldintza ezin hobeetan saltzeko eta eskakizun berrietara egokitzeko.
• Nahitaezko konfinamendu-une hauetan ezinbestekoak diren elikagaiak eskaintzen dituzte, nutrizio-kalitate handiagokoak, pertsonen immunitate-sistema indartzeko garrantzitsuak.
  
  7. Gobernuak eta zenbait autonomia-erkidegok eta udalek osasun-krisiaren eta martxoaren 14ko 463/2020 Errege Dekretuaren ondorioz hartutako hainbat dekretu eta erabakiren ondorioz, hurbileko elikagai-merkatu ez-sedentario gehienak itxi egin dira, eta zigorrak ezarri zaizkie nekazariei eta abeltzainei, beren ezinbesteko lana garatzeko, bai eta merkaturatze-zirkuitu laburren kontsumitzaileei eta autokontsumorako baratzezainei ere. Zigor horiek zuzeneko errepresioa eta erasoa dakarte eskala txikiko oinarrizko produkzio txikiari, bai eta pertsona guztiek elikadura eta ingurumen osasungarria izateko duten eskubidea urratzea ere (FAOren Jarraibideak, 2004). Era berean, sektore batekiko bereizkeriarik ezaren printzipioa hausten da, tokiko ekonomiak babestuz kontsumitu nahi dituztenena, hain zuzen ere, laguntza gehien behar duen eta gure erresilientzia gehien indartzen eta gaur egungoa bezalako shock-egoeretan gure zaurgarritasuna murrizten duen ekonomia (Europako Batzordearen 020/C 86 I/01 Jarraibideak).
  
  8. Hiltegi eta zatikatze-areto asko geratzen ari dira ostalaritza-sektoreak ez duelako eskaerarik egiten, martxoaren 14ko 463/2020 Errege Dekretuaren bidez itxi baitzen. Itxitura horrek bereziki abeltzain estentsiboei eragiten die, dagoeneko galerak baitituzte beren produktuak merkaturatu ezin dituztelako.
  
  9.FAOk berriki ohartarazi du “apiriletik eta maiatzetik aurrera etenaldiak izango direla elikagaien horniketa-kateetan”. Eta saltoki handiek egindako metaketa masiboaren ondorioz, zenbait barazkiren prezioa igo egin da, MercaMadrideko kalabazinaren kasuan %273, martxoaren 12az geroztik, adibidez. Beraz, funtsezkoa da, inoiz baino gehiago, tokiko ekoizpen iraunkorra eta osasungarria bermatzea, eta produktu freskoak, konfinamendu-egoera batean ezinbestekoak direnak, kontsumitzaileengana iristea, bereziki ahulenengana.

ESKATZEN DUGU

1. Autonomia-erkidegoei eta udalei beharrezko jarraibideak ematea, beren eskumen diren merkatu ez sedentarioetarako irtenbideak bila ditzaten, sarbide kontrolatua ahalbidetzen duten espazioetan, Balear Uharteetako Gobernuak ezarritako protokoloen arabera osasun-higiene eta -segurtasuneko baldintzak arautuz, COVID19 kutsatzea saihesteko, biztanle guztientzako elikadura- eta elikadura-bide egokiak hobetzeko helburuarekin.
   
2. Esplizituki baimena ematea elikagaiak beren kabuz hornitzeko etxalde, baratze eta ukuiluetara joateko, baita pertsona hori nekazaritzako erregimenean alta emanda egon gabe ere, bai etxaldearen funtzionamenduari eusteko, bai elikagaien uztarako, Galiziako Landa Ingurunearen Sailak egin duen bezala. Halaber, baimendu daitezela transhumantea eta transterminantea den aziendaren joan-etorriak.
   
3. Martxoaren 14ko 463/2020 Errege Dekretuaren 7.1.a artikuluaren barruan, kontsumitzaileek baserrian/ekoizpen gunean zuzenean elikagaiak erosteko egiten dituzten joan-etorriak kontuan hartzea, baserri/ekoizpen gune hori ohiko saltokia bada, edo kontsumo-taldeetan, betiere ezarritako segurtasun-protokolo guztiak betetzen badira.
   
4. Erosketa publikoan (ospitaleak, zahar egoitzak, jantoki sozialak, eskolako jantokiak, etab.) eta elikagai-bankuek, inoiz baino gehiago, tokiko produktuak, ekoizle txikienak eta agroekologikoak lehenetsiko dituzte, batez ere ostalaritzaren itxierak gehien kaltetu dituen sektoreetako produktuak.
   
5. Abeltzainei osasun-erregistroak ematea malgutu, bultzatu eta azkartu dadila, produktuak zuzenean saltzea errazteko, esne gordina barne, baldin eta 853/2004 Erregelamenduaren III. eranskineko IX. ataleko I. kapituluko irizpideak betetzen badira.
   
6. Neurri fiskalak ezartzea, hala nola autonomoak ordaintzetik salbuestea, nekazaritzako elikagaien ekoizle txikiei laguntzeko, jendartearentzat funtsezkoak diren beste sektore batzuekin bezala, COVID19ren pandemiarekin lotutako krisiak eragindako galerak arintzeko. Halaber, inoiz baino gehiago bermatu behar da industriak eta banaketak bidezko prezioa ordainduko dietela ekoizleei.
   
7. Autonomia-erkidegoei eta udalei, estatuko segurtasun-indar eta -gorputzei eta, oro har, jendarteari jakinaraztea oso garrantzitsua dela, inoiz baino gehiago, ekoizleek eta saltoki txikiek gure nekazaritza-ekosistemak elikatzea eta haiei eustea. Beraz, ahalik eta produktu gertukoenak eta freskoenak kontsumitzea, bai eta hurbileko merkatu ez sedentarioen eta zuzeneko salmentako beste bide batzuen elikadura-segurtasuna ere.
   
8. Zuzeneko salmenta eta banaketa-kanal laburrak erraztuko dituzten ondorengo guztiak aintzat hartzea: udal-hiltegiak edo komunitate-hiltegiak, edukiera txikiko espezie anitzekoak, ustiapeneko hiltegiak eta/edo hiltegi mugikorrak berrirekitzea edo sortzea sustatzea, segurtasun-neurriak areagotzeko, animalien sufrimendua gutxitzeko eta ustiategi txikiei laguntzeko, eta lokalak berriro irekitzea edo zatiketa-aretoak sortzea. Hori guztia sektoreko errealitatearekin bat datozen araudi higieniko-sanitarioekin.